Duszpasterstwo Bankowców w Warszawie

Obowiązek spowiedzi

Drugie przykazanie kościelne mówi o obowiązku przystąpienia do spowiedzi przynajmniej raz w roku. Kluczowe w interpretacji tego przykazania, a także drugiego przykazania kościelnego, jest słowo "przynajmniej". Wskazuje ono na minimum, które jednak nie wystarcza do rozwoju duchowego. Człowiek powinien spowiadać się zawsze wtedy, gdy popełni grzech ciężki. W przeciwnym razie jego sumienie obojętnieje i staje się nie czułe. Nie ma obowiązku wyznawania grzechów lekkich, ale czynimy to ze względu na duchowe walory sakramentu pokuty. Czasem mamy wątpliwości, co do ciężaru grzechu, dlatego najlepiej wyznać wszystkie, które pamiętamy.

Pięć warunków dobrej spowiedzi [akty penitenta]

1. Rachunek sumienia

2. Żal za grzechy

3. Postanowienie poprawy

4. Szczera spowiedź

5. Zadośćuczynienie Panu Bogu i bliźniemu

Jak przeprowadzić rachunek sumienia?

Gotowe katalogi grzechów można znaleźć w modlitewnikach. Ich podstawą są przykazania Boże i kościelne, siedem grzechów głównych, rozważania cnót teologalnych i kardynalnych, uczynki miłosierdzia względem duszy oraz ciała. Ważne jest nauczanie Kościoła, które wyjaśnia treść Pisma świętego w odniesieniu do aktualnych problemów; interpretuje także osiągnięcia nauki, na przykład psychologii czy pedagogiki oraz własne doświadczenie życiowe dotyczące dobra i zła.

Kiedy sumienie błądzi?

Rozum może fałszywie ocenić sytuację i zamiast dobra wybrać zło. Najczęstszą przyczyną jest brak wiedzy na temat Pisma świętego, przykazań Bożych czy nauki Kościoła lub ich niewłaściwa interpretacja, jak również nieodpowiednia predyspozycja psychiczna czy emocjonalna.

Niektóre rodzaje sumienia błędnego

Szerokie - zgodnie z nazwą, może wytłumaczyć sobie wiele złych czynów. Grzechy ciężkie uważa za lekkie albo w ogóle za niebyłe. Jego przyczyną może być brak życia duchowego: spowiedzi, Komunii świętej i modlitwy. Jest niemal zasadą, że im dłużej ktoś nie przystępuje do spowiedzi, tym mniej wyznaje grzechów.

Wąskie [skrupulanckie] jest przeciwieństwem szerokiego: grzechy lekkie uważa za ciężkie. Jego przyczyną jest obraz surowego i karzącego Boga, a także zaburzenia psychiki powodujące poczucie winy. Pomocą w jego przezwyciężeniu może być sakrament pokuty u stałego spowiednika, który będzie ukazywał skrupulantowi Boga miłosiernego.

Powikłane - w każdym działaniu widzi zło i grzech; ma trudności z podjęciem właściwej i konkretnej decyzji. Występuje u ludzi niezdecydowanych, także w przypadku "zbyt kochanych" dzieci, za które rodzice zawsze podejmowali decyzje. Jego przyczyną jest również słaba orientacja w kwestiach związanych z religią.

Żal doskonały

Jego motywem jest miłość do Boga. Ten rodzaj żalu odpuszcza grzechy lekkie. Przebacza także grzechy śmiertelne, o ile związany jest z mocnym postanowieniem przystąpienia jak najszybciej do spowiedzi.

Żal mniej doskonały

Jego motywem jest obawa przed potępieniem i utratą Boga jako kara za grzechy. Człowiek ubolewa nad swoimi złymi czynami, ale za mało jest w nim miłości. Wystarcza do otrzymania rozgrzeszenia w sakramencie pokuty.

Postanowienie poprawy a kierownictwo duchowe

Człowiek, który pragnie skutecznie pracować nad sobą, powinien poinformować spowiednika o szczegółowym postanowieniu poprawy. Kapłan nie pamięta grzechów i postanowień swoich penitentów, dlatego przypomnienie zaleceń z poprzedniej spowiedzi pomoże w udzieleniu konkretnej rady. Można też poinformować kapłana o pouczeniach innych spowiedników.

Brak postępu duchowego

Zdarza się, że penitenci, mimo podejmowanych wysiłków, przez dłuższy czas nie widzą u siebie znaczącego postępu. Taka sytuacja może zniechęcać do pracy nad sobą, a nawet do spowiedzi, która wydaje się nieskuteczna. Nawrócenie to proces długofalowy; dokonuje się powoli i na wielu płaszczyznach. Człowiek często nie jest w stanie dostrzec swoich małych duchowych sukcesów, dzięki którym staje się lepszy. Czasem warto sobie zadać pytanie: jak wyglądałaby nasza sytuacja duchowa bez spowiedzi i pracy nad sobą?

Postanowienia wielkopostne

Jeżeli rezygnujemy z rzeczy moralnie złych, to nie powinniśmy robić takiego postanowienia tylko na Wielki Post. Na przykład człowiek nadużywający alkoholu nie pije w czasie Wielkiego Postu, ale chodzi pijany przez całą Oktawę Wielkanocy. Zdarza się, że ktoś rzuca papierosy, by później podczas świąt wypalić kilka paczek. Postanowienie wielkopostne ma być wstępem do przemiany życia - do zrezygnowania z grzechów i nałogów na zawsze. Bywa i tak, że ktoś postanawia nie pić kawy czy nie jeść słodyczy, a nie pracuje nad swoim trudnym charakterem i nadal, przez cały Wielki Post, zatruwa życie innym ludziom. Nie ma też sensu rezygnowanie z rzeczy dobrych czy obojętnych moralnie, bo przecież każdy ma wiele wad czy grzesznych przyzwyczajeń, z którymi powinien walczyć.

Warunki konieczne do zaistnienia grzechu ciężkiego - śmiertelnego

Musi być popełniony z pełną świadomością, w sposób wolny [z całkowitą zgodą]' powinien dotyczyć poważnej materii, którą uściśla dziesięć przykazań (zob. KKK 1859). Grzechu tego nie można popełnić "przypadkowo" lub "niechcący". Człowiek wyraźnie opowiada się po stronie zła, do tego stopnia, że zostają zniszczone miłość i wiara.

Grzech lekki

Występuje wtedy, gdy brakuje jednego z warunków grzechu ciężkiego. Zaangażowanie w zło jest niejako powierzchowne - nie prowadzi do zniszczenia miłości czy wiary. Z tytułu prawa nie ma obowiązku spowiadania się z grzechów lekkich, ale wyznajemy je ze względu na dobro duchowe. Grzechy ludzkie zostają także zgładzone przez żal doskonały, Komunię świętą oraz ewangeliczne uczynki miłosierdzia (post, modlitwa, jałmużna).

Spowiedź generalna

Dotyczy całego życia lub tylko pewnego okresu. Nie gładzi grzechów, które już raz zostały odpuszczone w sakramencie pojednania. Jej celem jest umocnienie i duchowe oczyszczenie przed rozpoczęciem nowego etapu w życiu. Zalecana przed zawarciem małżeństwa, przyjęciem sakramentu święceń czy ślubów zakonnych, a także dla tych, którzy chcą się nawrócić i zmienić swoje życie. Może być szkodliwa dla osób z delikatnym sumieniem; stać się przyczyną niepotrzebnych lęków i rozterek odnośnie do grzechów już przebaczonych.

Formy zadośćuczynienia

Przebaczenie grzechów nie usuwa nieporządku, który spowodowały one w życiu innych ludzi; nie łagodzi ich cierpienia, straty duchowej czy materialnej. Jeżeli jest to możliwe, człowiek powinien bezpośrednio naprawić wyrządzone szkody: przeprosić, odwołać oszczerstwa, zwrócić skradzione rzeczy, zrekompensować stratę. W sytuacji kiedy nie jest to możliwe, zadośćuczynienie powinno polegać na modlitwie w intencji osób, które skrzywdziliśmy, a także na okazaniu miłości innym ludziom. Ewangelia podaje przykład Zacheusza, bogatego zwierzchnika celników, który po nawróceniu deklaruje, że połowę swego majątku rozda ubogim, a wszystkie krzywdy wynagrodzi poczwórnie (zob. Łk 19,1-10).

Darowanie winy a kara za grzech

Podczas spowiedzi człowiek uzyskuje przebaczenie grzechów: Bóg daruje mu przewinienia i uwalnia od kary wiecznego piekła. Jednak to przebaczenie nie uwalnia go od kar doczesnych, czyli czasowych, które musi ponieść na ziemi lub w czyśćcu. Odpust może być zupełny [uwalnia od kary doczesnej w całości] lub cząstkowy [uwalnia od kary doczesnej w części]. Można uzyskać go dla siebie lub ofiarować za zmarłych przebywających w czyśćcu [między innymi w dniach od 1 do 8 listopada].

Odpust zupełny

Znosi wszystkie kary za grzech. Warunki uzyskania tego odpustu to: spowiedź, Komunia święta sakramentalna, brak przywiązania do jakiegokolwiek grzechu, nawet lekkiego, spełnienie czynu, z którym związany jest odpust, na przykład nawiedzenie kościoła i odmówienie tam nakazanych modlitw, uczestnictwo w nabożeństwie, modlitwa za zmarłych na cmentarzu.

Odpust cząstkowy

Odpustu cząstkowego dostępuje człowiek, który nie spełnia wszystkich warunków koniecznych do uzyskania odpustu zupełnego, na przykład jest przywiązany do jakiegoś grzechu lekkiego i nie bardzo chce z nim zerwać. Teologia nie mówi, w jakiej mierze odpust ten skraca kary czyśćcowe. Nie można tego przeliczać na lata, miesiące czy dni.

Opracowano na podstawie książki - ks. Eugeniusza Burzyła