Duszpasterstwo Bankowców w Warszawie

Dlaczego Wielki Post zaczyna się w środę?

W II wieku post trwał tylko dwa dni, w III - tydzień, w IV wieku rozpoczynał się już sześć tygodni przed Wielkanocą. Jednak po odliczeniu niedziel, w których nie poszczono, bo są pamiątką Zmartwychwstania Jezusa, post liczył tylko 36 dni. Dodano więc cztery brakujące dni: od środy do soboty, by uzyskać 40 dni, na wzór Jezusa poszczącego na pustyni.

Posypywanie popiołem

Nie jest sakramentem, nie posiada żadnej cudownej mocy. To jedynie znak wyrażający gotowość do nawrócenia i pokuty; ma zainspirować do wewnętrznej przemiany. Słowa: "Prochem jesteś i w proch się obrócisz!" (Rdz 3, 19) przypominają, że ziemskie życie nie trwa wiecznie. Popiół to symbol przemijania, pokuty i gotowości do pojednania z Bogiem i bliźnimi.

Wstrzemięźliwość i post

W Środę Popielcową obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych. Do jej przestrzegania zobowiązani są wszyscy, którzy ukończyli 14. rok życia. W tym dniu zachowujemy również post - spożywamy tylko trzy posiłki, w tym jeden do syta. Post obowiązuje od ukończenia 18. roku życia do rozpoczęcia 60. Od Środy Popielcowej przez cały okres Wielkiego Postu nie uczestniczymy w zabawach.

Kolorem liturgii Wielkiego Postu jest fiolet, który powstaje z przemieszania błękitu i czerwieni. Błękit symbolizuje świat duchowy, nadprzyrodzony; czerwień - ziemski i zmysłowy. Fiolet symbolizuje człowieka przywiązanego do materii, ale tęskniącego za niebem.

Obowiązek spowiedzi

Drugie przykazanie kościelne mówi o obowiązku przystąpienia do spowiedzi przynajmniej raz w roku. Kluczowe w interpretacji tego przykazania, a także drugiego przykazania kościelnego, jest słowo "przynajmniej". Wskazuje ono na minimum, które jednak nie wystarcza do rozwoju duchowego. Człowiek powinien spowiadać się zawsze wtedy, gdy popełni grzech ciężki. W przeciwnym razie jego sumienie obojętnieje i staje się nie czułe. Nie ma obowiązku wyznawania grzechów lekkich, ale czynimy to ze względu na duchowe walory sakramentu pokuty. Czasem mamy wątpliwości, co do ciężaru grzechu, dlatego najlepiej wyznać wszystkie, które pamiętamy.

Rekolekcje i spowiedź

Wielkopostny okres to w naszych parafiach czas rekolekcji, będących wezwaniem do nawrócenia i przygotowaniem do Triduum Paschalnego i Świąt Zmartwychwstania Pańskiego. To także okazja do spowiedzi, której nie powinniśmy odkładać na ostatnią chwilę. Najlepiej wyspowiadać się przed Wielkim Tygodniem, kiedy kapłan ma więcej czasu na udzielenie odpowiedniego pouczenia. Trudno mówić o kierownictwie duchowym, gdy przed konfesjonałem przez cały dzień ustawiają się kilkunastometrowe kolejki.

Spowiedź wielkopostna

Boga nie da się oszukać wyznaniem kilku nieistotnych grzechów, przypomnianych w ostatniej chwili dla uspokojenia sumienia albo "wymyślonych" w drodze do kościoła. Nawrócenie to nie tylko sprawa woli, ale także rozumu. Nie wystarczy chcieć, trzeba jeszcze zastanowić się, jak zmienić swoje życie. Człowiek powinien szukać przyczyny swoich grzechów - grzechu podstawowego, który może powodować wszystkie pozostałe - i podzielić się swoimi przemyśleniami z kapłanem. To początek kierownictwa duchowego.

Pięć warunków dobrej spowiedzi [akty penitenta]

1. Rachunek sumienia

2. Żal za grzechy

3. Postanowienie poprawy

4. Szczera spowiedź

5. Zadośćuczynienie Panu Bogu i bliźniemu

Droga Krzyżowa

Nabożeństwo upamiętniające przejście Jezusa z krzyżem ulicami Jerozolimy - z pałacu Piłata na Golgotę. Odprawiane na symbolicznie zaaranżowanej trasie w kościołach lub w plenerze, w czasie którego rozważa się wydarzenia z męki Jezusa streszczone w 14 stacjach. Tylko dziewięć z nich ma swoje odniesienie bezpośrednio do Ewangelii, pozostałych pięć [trzy upadki Jezusa, spotkanie z Matką, otarcie twarzy przez Weronikę] wywnioskowano na podstawie przebiegu męki, Tradycji i legend. W Jerozolimie Droga Krzyżowa odprawiana jest od IV wieku. Jej trasa, jak i liczba stacji, zmieniały się wielokrotnie. Ostatecznie ustalono ją w XIII wieku. Obecnie odprawiana jest w każdy piątek po południu. Uczestniczą w niej pielgrzymi z całego świata. Jeszcze w późnym średniowieczu stacji było tylko dziewięć. Dopiero w XVIII wieku nabożeństwo to, obejmujące już 14 stacji, stało się powszechne na całym świecie. Czasem dodaje się 15. stację, która upamiętnia Zmartwychwstanie.

Stacje Drogi Krzyżowej

1.       Jezus na śmierć skazany

2.       Jezus bierze krzyż na ramiona

3.       Jezus pierwszy raz upada pod krzyżem

4.       Jezus spotyka swoją Matkę

5.       Szymon Cyrenejczyk pomaga nieść krzyż Jezusowi

6.       Weronika ociera twarz Jezusowi

7.       Jezus drugi raz upada pod krzyżem

8.       Jezus spotyka płaczące niewiasty

9.       Jezus trzeci raz upada pod krzyżem

10.     Jezus z szat obnażony

11.     Jezus przybity do krzyża

12.     Jezus umiera na krzyżu

13.     Jezus zdjęty z krzyża

14.     Jezus złożony w grobie

Odpust zupełny związany z Drogą Krzyżową

Uczestnicząc w Drodze Krzyżowej, można uzyskać odpust zupełny, czyli darowanie kary doczesnej za grzechy, które zgładzone zostały już co do winy. Nabożeństwo należy odprawić pod stacjami zatwierdzonymi przez Kościół i połączyć z rozważaniem męki i śmierci Chrystusa, przechodząc od stacji do stacji. W publicznym odprawianiu wystarczy przechodzenie osoby prowadzącej nabożeństwo.

Warunki odpustu:

Stan łaski uświęcającej [w przypadku jej braku spowiedź sakramentalna]. Komunia święta eucharystyczna. Modlitwy "Wierzę w Boga", "Ojcze nasz" oraz dowolna modlitwa w intencjach Ojca Świętego. Wymagany jest także brak przywiązania do jakiegokolwiek grzechu, nawet lekkiego. Jeżeli brakuje takiej dyspozycji lub nie zostanie spełniony jeden z warunków, wtedy odpust będzie tylko cząstkowy [uwalnia od kary doczesnej jedynie w części].

Titulus

Ewangeliści nie piszą o upadkach Jezusa, a także o wielu innych szczegółach i zwyczajach, które uważali za zbyt oczywiste i powszechnie znane. Jednym z nich jest Titulus, czyli napis podający przyczynę skazania. Znajdował się na drewnianej tabliczce, którą skazaniec idący z krzyżem miał przywiązaną na szyi lub niesiono ją przed nim. W przypadku Jezusa wszyscy Ewangeliści podają informację o takim napisie, ale pojawia się ona dopiero, gdy Skazańca ukrzyżowano. W różnych wersjach czytamy:

- "To jest Jezus, Król żydowski" (Mt 27, 37);

- "Król żydowski" (Mk 15, 26);

- "To jest Król żydowski" (Łk 23, 38);

- "Jezus Nazarejczyk, Król Żydowski" (J 19,19).

Grób Jezusa

Należał do Józefa z Arymatei. Był to wykuty w skale grobowej, który, jak wiele innych grobów w tamtych czasach, składał się z przedsionka i komory grobowej, do której wejście zamykane było dużym kamieniem (zob. Mt 27, 57-60). Ciało spoczywał na kamiennej ławie. Około roku 130 cesarz Hadrian, tłumią powstanie żydowskie, zniszczył wszystkie pamiątki i świętości zarówno Żydów, jak i chrześcijan. Grób Jezusa kazał zasypać. Dopiero w 326 r. odkryła go święta Helena, matka cesarza Konstantyna Wielkiego, który później wybudował na jego miejscu bazylikę. W ciągu wieków bazylika była wielokrotnie restaurowana i przebudowywana. W centralnym punkcie Bazyliki Grobu Pańskiego znajduje się okrągła kaplica Anastasis - "Zmartwychwstanie", wewnątrz której mieści się właściwy Grób Pański. Bazylika administrowana jest przez trzy Kościoły: katolicki, prawosławny i ormiański.

Kazania pasyjne [łac. passio - " cierpienie" , "męka"]

Wygłaszane podczas Gorzkich Żalów - nabożeństwa wielkopostnego odprawianego w niedzielę po południu. Ich tematem jest rozważanie wydarzeń związanych z męką i śmiercią Jezusa. Celem - ułatwienie wiernym spojrzenia na swoje życie w aspekcie Paschy Jezusa, a także zachęta do przyjęcia i niesienia codziennego krzyża.

Słowa Jezusa wypowiedziane z krzyża

1.       "Ojcze, przebacz im, bo nie wiedzą, co czynią" (Łk 23,34);

2.       "Zaprawdę, powiadam ci: Dziś ze Mną będziesz w raju" (Łk 23,43);

3.       "Niewiasto, oto syn Twój. [ ... ] Oto Matka twoja" (J 19, 26-27);

4.       "Boże mój, Boże mój, czemuś Mnie opuścił?" (Mt 27, 46; Mk 15,34);

5.       "Pragnę" (J 19, 28);

6.       "Wykonało się" (J 19, 30);

7.       "Ojcze, w Twoje ręce powierzam ducha mojego" (Łk 23,46).

O której godzinie umarł Jezus?

Dzień u Żydów trwał 12 godzin: od 6.00 do 18.00. Godzina 6.00 była pierwszą godziną dnia, a 18.00 dwunastą. Śmierć Jezusa nastąpiła o godzinie dziewiątej, a więc o 15.00 po południu.

Znaczenie zjawisk towarzyszących śmierci Jezusa

Ewangelista mówi o zaćmieniu słońca, rozdarciu nieba i ciemnościach. Nie można dokładnie określić charakteru tych zjawisk, jednak niewątpliwie były to nadprzyrodzone znaki Bożej interwencji. Są one symbolem sądu Bożego i końca dotychczasowego starotestamentowego porządku. W chwili śmierci Jezusa rozpoczyna się nowy czas. Jego znakami są: nawrócenie złoczyńcy, wyznanie wiary przez setnika i oddanie chwały Bogu, nawrócenie tłumów bijących się w piersi (zob. Łk 23,46).

Wielki Tydzień

Zaczyna się w ostatnią niedzielę przed Wielkanocą - w Niedzielę Palmową, czyli Męki Pańskiej, kończy w Wielki Czwartek wieczorem, przed Mszą Świętą Wieczerzy Pańskiej. Nazwany "wielkim" ze względu na doniosły charakter wydarzeń, które upamiętnia, bezpośrednio poprzedzających Mękę, Śmierć i Zmartwychwstanie Jezusa.

Niedziela Palmowa, czyli Męki Pańskiej

Jest pamiątką uroczystego wjazdu Jezusa do Jerozolimy. Nazwę zawdzięcza gałązkom drzew [palmom], które mieszkańcy Jerozolimy zrywali i rzucali pod nogi Jezusa. Liturgia rozpoczyna się przed kościołem. Wierni trzymają w rękach gałązki [palmy], które zostają pobłogosławione przez kapłana. Po odczytaniu Ewangelii procesyjnie wchodzą do kościoła, gdzie sprawowana jest Eucharystia, podczas której rozważana jest Męka Pańska - dla przypomnienia, że ten sam tłum z entuzjazmem witający Jezusa za kilka dni będzie żądał, by Go ukrzyżować. W liturgii używa się koloru czerwonego - dla podkreślenia królewskiej godności Jezusa i tajemnicy Jego męczeństwa.

Gałązki palmowe

Zgodnie z tradycją, pobłogosławione w Niedzielę Palmową gałązki mają przynosić w domach Boże błogosławieństwo. Wtyka się je za krzyże i obrazy, by broniły od nieszczęść. Dawniej umieszczano palmy także na polach, aby Bóg strzegł zasiewów.

Namaszczenie drogocennym olejkiem

W Palestynie powszechny był zwyczaj namaszczania głowy gości specjalnym olejkiem. Czyniono to przed ucztą lub w czasie j ) trwania, szczególnie w stosunku do ważnych osobistości. O na maszczeniu Jezusa drogocennym olejkiem nardowym mówi. wszyscy Ewangeliści, aczkolwiek opisy te znacznie różnią się co do szczegółów i okoliczności (zob. Mt 26,6-13; Mk 14,3-9; Łk 7, 37-48). Jedynie Jan mówi, że uczyniła to Maria, siostra Łazarza, którego Jezus wskrzesił z martwych (zob. J 11, 1-44). Wylani olejku na nogi zamiast na głowę wskazuje na specjalną godność Jezusa.

Rekolekcje i spowiedź

Pierwsze dni Wielkiego Tygodnia to w wielu parafiach czas rekolekcji, będących wezwaniem do nawrócenia i przygotowaniem do Triduum Paschalnego. To także okazja do spowiedzi, której nie powinniśmy odkładać na ostatnią chwilę. Najlepiej wyspowiadać się przed Wielkim Tygodniem, kiedy kapłan ma więcej czasu na udzielenie odpowiedniego pouczenia. Trudno mówić o kierownictwie duchowym, gdy przed konfesjonałem przez cały dzień ustawiają się kilkunastometrowe kolejki. Natomiast spowiedź w czasie samego Triduum Paschalnego powinna być sprawowana tylko w wyjątkowych przypadkach. Jest to już bowiem czas świętowania.

Msza święta z poświęceniem Krzyżma

W Wielki Czwartek odprawia się tylko jedną mszę - Wieczerzy Pańskiej, która jest pamiątką Ostatniej Wieczerzy. Jedynie w katedrze biskup diecezjalny celebruje w godzinach dopołudniowych Mszę świętą z poświęceniem Krzyżma, podczas której błogosławi olej [z oliwek] używany do sprawowania sakramentu chorych, olej katechumenów, oraz konsekruje krzyżmo [mieszanina oliwy i substancji wonnych, najczęściej balsamu] do sakramentów chrztu, bierzmowania i kapłaństwa, a także do poświęcania kościołów.

Triduum Paschalne

Triduum znaczy "trzy dni" [trzy doby], Pascha - "przejście" [Pascha to największe święto żydowskie, ustanowione na pamiątkę wyjścia Izraelitów z niewoli egipskiej i przejścia przez Morze Czerwone]. Triduum Paschalne obejmuje Wielki Piątek, Wielką Sobotę i Niedzielę Zmartwychwstania - trzy święte dni, w czasie których rozważamy Paschę Jezusa: Jego przejście ze śmierci do zmartwychwstania. Obchody Triduum zaczynają się wieczorem w Wielki Czwartek Mszą Wieczerzy Pańskiej, gdyż w liturgii, zgodnie z tradycją żydowską, święto zaczyna się wieczorem dnia poprzedniego. Triduum Paschalne kończy się nieszporami [wieczorną liturgiczną modlitwą Kościoła] w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego.

Msza Wieczerzy Pańskiej

Msza Wieczerzy Pańskiej - która rozpoczyna obchody Triduum Paschalnego - jest pamiątką ustanowienia sakramentu kapłaństwa i Eucharystii. W czasie śpiewu Chwała na wysokości Bogu rozbrzmiewają wszystkie dzwony, dzwonki oraz organy, które milkną aż do Mszy Wigilii Paschalnej. Po homilii kapłan obmywa wybranym osobom nogi.

Ciemnica

Na zakończenie Mszy Najświętszy Sakrament zostaje przeniesiony do ciemnicy - kaplicy adoracji. Symbolizuje ona więzienie, w którym Jezus spędzi najbliższą noc. Tabernakulum jest puste i otwarte, gaśnie wieczna lampka, z ołtarza zostaje zdjęty obrus. Trwa adoracja w ciemnicy, będąca wyrazem solidarności z Jezusem modlącym się w Ogrójcu, uwięzionym i przesłuchiwanym.

Dlaczego w Wielki Piątek nie odprawia się Mszy?

W Wielki Piątek Jezus - jako Najwyższy Kapłan - składa swojemu Ojcu ofiarę ze swojego życia. Dla podkreślenia doniosłości tego faktu w tym dniu Kościół nie sprawuje Mszy świętej. Odbywają się nabożeństwa Drogi Krzyżowej oraz Liturgia na cześć Męki Pańskiej.

Liturgia na cześć Męki Pańskiej

Powinna być sprawowana 015.00 - w godzinie śmierci Jezusa. Wielki Piątek jest dniem roboczym, dlatego liturgia ta rozpoczyna się dopiero wieczorem. Kapłani ubrani w czerwone ornaty w ciszy podchodzą do ołtarza. Padają na twarz w geście pokory i uniżenia przed tajemnicą krzyża. Wierni klękają i przez dłuższy czas trwają w skupieniu. Po odczytaniu Męki Pańskiej i homilii rozpoczyna się adoracja krzyża. Kapłan stopniowo odsłania krzyż, śpiewając: "Oto drzewo krzyża, na którym zawisło zbawienie świata". Wszyscy oddają cześć krzyżowi przez pocałunek. Nie ma przeistoczenia, ale kapłani i wierni przyjmują Komunię świętą. Na koniec przenosi się Najświętszy Sakrament do Grobu Pańskiego, gdzie jest adorowany przez całą noc [przynajmniej do północy] i całą Wielką Sobotę.

Wstrzemięźliwość i post

W Wielki Piątek obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych. Do jej przestrzegania zobowiązani są wszyscy, którzy ukończyli 14. rok życia. W tym dniu zachowujemy również post ilościowy - spożywamy tylko trzy posiłki, w tym jeden do syta. Post obowiązuje od ukończenia 18. roku życia do rozpoczęcia 60.

Wielka Sobota

Wielka Sobota to czas modlitwy przy grobie Jezusa, rozważania Jego męki, śmierci i zstąpienia do piekieł [otchłani]. Nie jest to czas "zwiedzania" Grobu Pańskiego i szybkiej, niejako "przy okazji", spowiedzi. Błogosławienie potraw wielkanocnych nie zastępuje sakramentu pokuty i Eucharystii.

Liturgia Wigilii Paschalnej

Rozpoczyna świętowanie Zmartwychwstania Jezusa. Powinna być sprawowana po zmroku, a zakończona przed świtem - czyli w Wielką Noc. Składa się z czterech części.

Liturgia światła. Przed kościołem kapłan zapala od ognia paschał [świeca symbolizująca Paschę Jezusa], kreśli na nim znak krzyża i wbija w niego pięć gwoździ, nawiązujących do pięciu ran Jezusa. Procesyjnie wnosi go do ciemnego kościoła, a wierni odpalają od niego świece. Światło - którym jest zmartwychwstały Jezus rozchodzi się po całym kościele, docierając do każdego człowieka. Jego symbolikę tłumaczy wielkanocne orędzie rozpoczynające się od słów: Exsultet, czyli "Weselcie się".

Liturgia Słowa. Zawiera od 4 do 9 czytań, przedstawiających historię zbawienia od stworzenia świata. Następnie śpiewa się uroczyste Chwała i Alleluja, których nie wykonywano w czasie Wielkiego Postu.

Liturgia chrzcielna. Zaczyna się Litanią do Wszystkich Świętych, na znak, że przez chrzest jesteśmy powołani do świętości. Następuje pobłogosławienie wody i zanurzenie w niej paschału, co przypomina, że wszyscy ochrzczeni powołani są do Paschy przejścia ze śmierci grzechu do nowego życia. Wierni odnawiają przyrzeczenia chrzcielne, wyrzekając się grzechu, szatana i wyznają wiarę.

Liturgia Eucharystii, czyli Msza Rezurekcyjna [Zmartwychwstania]. Jest najważniejszą Mszą w roku. Kończy się procesją rezurekcyjną, podczas której kapłan niesie Najświętszy Sakrament, a wierni paschał, figurę Zmartwychwstałego i zapalone świece, obwieszczając światu radosną nowinę.

Niedziela Zmartwychwstania

W niektórych parafiach w tym dniu przed świtem odbywa się procesja rezurekcyjna. Jednak zaleca się, by odbywała się w Wielką Sobotę wieczorem - po Mszy Wigilii Paschalnej, która jest już celebracją Zmartwychwstania. W Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego nieszporami [wieczorną liturgiczną modlitwą Kościoła] kończy się Triduum Paschalne.

Symbole Zmartwychwstałego Chrystusa

Baranek. Kiedy podczas niewoli egipskiej przechodził anioł śmierci, zabijając pierworodne dzieci Egipcjan [dziesiąta plaga], oszczędzał mieszkania Izraelitów pokropione krwią baranka (Wj 12, 21-23). Był on symbolem i zapowiedzią Paschy Jezusa, który swoją krwią zbawi ludzkość. Czasem przedstawiany jest z krzyżem lub chorągiewką - sztandarem zwycięstwa. Kiedy Jan Chrzciciel zobaczył Jezusa, powiedział: "Oto Baranek Boży, który gładzi grzech świata" (J 1,29).

Figura Zmartwychwstałego. Jezus trzyma w ręku chorągiew na znak zwycięstwa i chwały. Figura stoi na ołtarzu aż do Uroczystości Zesłania Ducha Świętego. Jest niesiona podczas procesji rezurekcyjnej.

Krzyż z czerwoną stułą. Symbolizuje Jezusa - Najwyższego Kapłana, który sam z siebie złożył ofiarę za wszystkich ludzi. Stoi na ołtarzu lub obok niego.

Paschał. Duża świeca stojąca w okresie wielkanocnym przy ołtarzu, a później obok chrzcielnicy. Jest znakiem Paschy Jezusa - Jego przejścia ze śmierci do życia. Zapalany jest w okresie wielkanocnym, w czasie chrztu świętego i liturgii pogrzebowej.

Poniedziałek Wielkanocny

Nie należy już do czasu Triduum Paschalnego. Jest drugim dniem oktawy wielkanocnej [osiem dni], która trwa od Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego do Drugiej Niedzieli Wielkanocnej, czyli Miłosierdzia Bożego. Poszczególne dni oktawy wielkanocnej obchodzone są jako uroczystości Pańskie. W tym czasie nie można odprawiać Mszy żałobnych, z wyjątkiem pogrzebowych.

Obowiązek Komunii Świętej Wielkanocnej

Zgodnie z trzecim przykazaniem kościelnym w okresie wielkanocnym [od Liturgii Wigilii Paschalnej do Niedzieli Zesłania Ducha Świętego] należy przyjąć Komunię świętą. W niektórych diecezjach okres, w którym można spełnić ten obowiązek, został wydłużony: rozpoczyna się już w niedzielę przed Środą Popielcową i trwa aż do uroczystości Najświętszej Trójcy.

Opracowano na podstawie książki - ks. Eugeniusza Burzyła